Maria Montessori çocuklarda gelişiminin 4 evreden oluştuğunu belirtmiştir. 0-24 yaş aralığını çocukluk dönemi olarak adlandırmıştır. Çocukluğun bu dört evresinde çocuğun bütün çabasının, “ kendini inşa etmek” olduğunu söylemiştir.
Montessori, araştırmaları sonucunda çocukların ilgileri, yetenekleri ve ihtiyaçlarının belirli gelişim evrelerinde gruplandığını ortaya koymuş ve rehberlerden, her gelişim düzeyindeki çocukların ilgi ve ihtiyaçlarını karşılayacak sınıf ortamları oluşturmalarını istemiştir.
Gelişim evreleri:
Birinci Evre 0-6 yaş
İkinci Evre 6-12 yaş
Üçüncü Evre 12-18 yaş
Dördüncü Evre 18-24 yaş olmak üzere dört dönemden oluşmaktadır.
Birinci Evre: 0-6 yaş
Montessori bu dönemi, 0-3 yaş arasındaki evre ve 3-6 yaş arasındaki evre olmak üzere iki alt evreye ayırır. Bu iki alt evredeki çocukların, özel kavrama yetenekleriyle donatıldığını belirtir. 0-6 yaş arası, endokrin-hormon salgıları çok aktif ve nöronların çok hızlı hareket etmesi sebebiyle, Montessori bu evreyi öğrenmenin en yoğun olduğu dönem olarak görmektedir. Çocuk bilgiye açık, ilgili ve öğrenmeye motive olmuş bir durumdadır. Bunun sonucunda da, çocuk kolayca öğrenir. Beyin bilgiyi emer ve hatırda tutar. Eğer çocuk, bu dönemde kazanması gereken bilgi ve becerileri kazanamazsa, daha sonra bu bilgi ve becerileri kazanması hiç kolay olmayacaktır. Mesela, dili kolay ve zahmetsizce öğrenmek için 0-6 yaş en ideal yaştır. Eğer bu dönemde çocuk farklı diller için gelişimsel uyarıcılara maruz kalmaz ve bu dönemi kaçırırsa, beyin için bu beceriyi kolayca elde etme fırsatı da kaçmış olur.
Bu dönemde kişiliğin ve bireyselleşmenin temeli atılır. Çocuğun yaratıcılığı, hayal gücü, dili, iradesi, zekası, itaati gelişir. 0-3 yaş arası evre bilinçdışı dönemdir. Çevreden izlenimler edinir ve zihnin emici güçleriyle öğrenir. Hareket için duyarlılık kazanan çocukta, el koordinasyonu, dengede durmak ve yürümek gibi davranışlar gelişir. Vücut koordinasyonu ve işitme duyusuyla birlikte dildeki gelişim de ortaya çıkar. Bu dönemde çocuğa mümkün olduğunca uyaran vermek gerekir. Sosyal anlamda henüz sosyal değildir.
3-6 yaş arasını kapsayan ikinci alt evrede ise, çevreden alınan izlenimler analiz edilir. Çocuk, bilinçdışı dönemden bilinçli döneme geçer ve bilinçdışı öğrendiklerinin bilincine varır. Önceden bilinçdışıyla elde ettiği kazanımları güncellenir ve gelişir. Bir gruba katılarak sosyal uyum sağlamak, çocuk için çok önemli olmaktadır.
Bu 0-6 yaş evrede, her şey çocuklara somut olarak gösterilirse, ileride soyuta geçince, akademik konuları çok daha rahat anlayacaktır. Çarpma, bölme, kare, küp, toplama… gibi.
.
İkinci Evre: 6-12 Yaş
İkinci evre 6 – 12 yaş arasındaki dönemi kapsar. Bu evrede çocuğun zihinsel ve fiziksel ufku açılır. Çocuk için fırsatlar ve koşullar oluşturarak keşfetmesi sağlanmalıdır. Montessori, gelişimin bu düzeyi için kapsamlı bir eğitime, açık bir çevreye, geniş sosyal ilişkilere ve engin bir kültür vurgu yapmıştır. Bu gelişim evresinde çocuk fiziksel olarak büyük değişimler geçirir, daha çok sosyalleşmeye başlar ve bağımsızlık kazanmak ister.
Eğitimin bir önceki evresindeki materyaller bireysel kişiliğin temellerinin atılması için yardım ederken, bu eğitim düzeyindeki materyaller kültürün kazanılması için yardım eder.
Ahlaki düzeyde ise çocuk adaletsizliğe karşı sivri bir duyguya sahiptirler. Çocuk bütün ahlaki sorunları keşfetmek ister, dünyanın doğa ve insanlık tarafından yapımını anlamak için isteklidir.
Çocuk iyi ile kötünün bilincine varmaya başlamaktadır. Bir önceki dönemde sadece kişisel davranışları sorgulayan çocuklar, bu dönemde sosyal olaylara da farklı bakış açılarıyla yaklaşırlar ve onları anlamlandırmaya çalışırlar. Çocuğun vicdanı, iyi-kötü ve doğru-yanlış arasındaki farka karar vermeye başlar. Bu şekilde de, çocuk sosyal bilince ulaşmayı başarır. Çocukta adalet bilinci oluşur. Montessori’ye göre bu dönemdeki çocuk, ‘toplumsal alanda yeni doğmuş bir bebek’tir.
Çocuk, sosyal, kültürel, ruhsal ve dini açıdan bilgisini genişletme isteği duyar. Çocuksu ruh, soyut düşünmeye hazır hale gelmeye başlar. Muhakemiyetleri güçlenir ve ezberleme kapasiteleri fazladır. Hayal dünyaları zengin olduğu için fantezi kurabilirler ve sürekli ‘neden’ sorularını sorar.
Bu dönemde kazanılması gereken bilgi/ beceriler şu şekilde ifade edilebilir: Adalet ve ahlaki yargılar, sosyal ilişkiler, para ve ekonomi, hayal etme, aletleri ve makineleri kullanma, insani hasletleri algılama, zaman ve tarih algısı, bir aileye ait olma algısı ve dünyanın işleyişinin farkına varma.
.
Üçüncü Evre: 12-18 Yaş
Bu dönem 12-15 ve 15-18 olmak üzere 2 evrede incelenebilir. 12-15 yaş arası evre, 0-3 yaş arasındaki evreye benzerlik gösterir. 0-3 yaş evresinde uygulanan şartlar bu dönemde de uygulanmalıdır. 15-18 yaş arasındaki devrede 3-6 yaş arasındaki evreye benzerlik göstermektedir.
6-12 yaş arasındaki evrede ahlaki bilinç kazanan çocuk, bu dönemde toplumsal ve dini hisler geliştirir. Manevi duygular kazanan çocuk, aynı zamanda birtakım idealler edinir. Bu dönemdeki çocuğun ahlaki ve sosyal bilinci artık olgunluk seviyesine gelmiştir. Sosyal adalet üzerinde durulmalıdır.
Bu dönemde fiziksel değişimler rol oynar, vücut olgunluğa ulaşır ve sağlı bakımından hassas bir dönemdir. Yine birinci döneme benzer şekilde, bu dönem de kararsızlıklar üzerine kuruludur. Fiziksel değişimlerinden dolayı ergenler, korunma ve emniyette olma gereksinimi hissederler. Hem duygusal hem fiziksel zayıftırlar. Aşırı hassasiyetten çelimsiz ve kararsızdırlar. Bunun yanında, sosyal ortamda bağımsız olma isteği de oluşur. Bireylere karşı saygı duyma ön plandadır.
Kimlik problemlerinin çok yaşandığı dönemdir. Ergenler, toplumdaki rollerini anlamak ve üstlenmek isteği duyarlar. Sosyal konumlarını anlamaya çalışırlar ve sosyal uyuma ihtiyaç duyarlar. Onları bir okul programına bağlayan çalışmalar bu aşamada verilemez. Kendileri araştırmak ve bizzat yaşamak isterler. Ergenler sadece çalışmamalı, ayıca kendi çalışmalarıyla parada kazanmalıdırlar. Bu şekilde öz saygı kazanırlar. Kültürel gelişimini, üretme, çalışma ve deneme metotlarıyla, deneyimleri yaşayarak sürdürmeli, kendini oluşturabilmeli ve yönlendirebilmelidir.
Bu dönemde kazanılması gereken bilgi ve beceriler şu şekilde ifade edilebilir: Güven, kendini ifade etme, analitik düşünce, bağlılık ve sorumluluk.
.
Dördüncü Evre :18-24 yaş
Çocukluğun son evresi olan dördüncü evre 18 ile 24 yaş arasındadır. Tek düze gelişim aşamasıdır. Hayat daha hızlı geçmeye başlar. Mutlu bir yaş dönemi olması beklenir. Çocuk önündeki fırsatların farkındadır ve girişimci olduğu dönemdir. Görüş açılarını genişletir.
Yetişkinler çocukları bilinçli bir biçimde eğitebilmek için belirtilen evrelere ait özellikleri çok iyi bilmek ve bu özelliklere uygun eğitim ortamları oluşturmak zorundadırlar. Çocuk, gelişim evrelerini uyaranlar bakımından zengin ortamlarda ve bilinçli bir şekilde geçirebilmelidir. Sonuç olarak yetişkinin temel görevi çocuğa bu imkanı sağlamaktır. Çocuk ihtiyaçlarını haber verecek davranışları gösterir. Yetişkin, çocuğu dikkatlice gözleyerek bu ihtiyaçları kolayca belirleyebilir.
Facebook Comments